کد مطلب:231428 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:329
مقدمه ی مؤلف
بسم الله الرحمن الرحیم
درباره ی حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا علیهماالسلام كتاب ها و رساله ها و مقالات زیادی نوشته شده است، هر نویسنده ای به اندازه استعداد و حوصله خود پیرامون زندگی و شخصیت آن بزرگوار به تحقیق و بررسی پرداخته است.
گروهی زندگی سیاسی و اجتماعی آن بزرگوار را مورد بحث قرار داده و روابط آن حضرت را با خلفای زمانش و حوادثی كه در روزگار آن جناب پیش آمده شرح داده اند، و جماعتی در موضوع امامت و فضائل و مناقب و خصائص و مزایای اخلاقی حضرت رضا (ع) سخن گفته اند.
بعضی هم در اخبار و روایات امام (ع) مخصوصا در مباحثات و مناظرات و احتجاجات آن حضرت با ارباب ادیان و اصحاب مقالات و فرق و فلاسفه و متكلمین
[ صفحه 6]
گفتگو كرده اند و سخنان امام رضا (ع) را شرح و بسط داده اند.
دسته ای دیگر هم در این میان اخبار وارده در طب و خواص خوردنی ها و آشامیدنی ها را كه از حضرت رضا سلام الله علیه رسیده است مورد تحقیق قرار داده اند و فرمایشات آن بزرگوار را تفسیر كرده و خصوصیات آنها را بیان داشته اند.
در اینجا كتابی كه از هر جهت جامع و كامل و حاوی تمام مطالب وارده از حضرت رضا (ع) باشد در دست نبود، و اخبار و روایات وارده از حضرت رضا (ع) در موضوعات مختلف معارف دینی در كتاب ها پراكنده بود و لازم می نمود كه آن اخبار و روایات در یكجا گرد آید و مورد استفاده قرار گیرد.
حقیر كه بیش از پانزده سال است درباره معارف اسلامی خطه خراسان بزرگ به تحقیق و بررسی مشغول هستم و برای دست آوردن منابع و مآخذ در كتابخانه های ایران و كشورهای اسلامی و غیر اسلامی كه دارای كتابهای خطی اسلامی هستند مطالعات خود ادامه می دهم.
از سال هزار و سیصد و چهل هجری شمسی كه فكر تألیف تاریخ خراسان در دوره اسلام برای من پیش آمد و یك نیروی نامرئی از باطن مرا در تألیف این كتاب بزرگ به فعالیت واداشت، از آن تاریخ تا امروز بحمدالله از فعالیت و كوشش دست نكشیده ام.
ابتداء تمام كتابخانه های مشهور ایران را در تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، یزد، همدان، تبریز، و دهها شهر دیگر در استانهای مختلف كشور پهناور ایران مورد بررسی قرار دادم و صدها كتابخانه خصوصی و عمومی را تفحص كردم و یادداشت برداشتم.
در سال هزار و سیصد و چهل و چهار شمسی عازم عتبات عالیات شده و مدتی در
[ صفحه 7]
نجف اشرف مشرف بودم و در كتابخانه های این حوزه بزرگ تشیع تحقیق كرده و از محضر رجال علمی و محققان عالیقدر تجربیات فراوانی اندوختم.
در نجف اشرف هر روز بحضور دو محقق عالیقدر و دو مجاهد بزرگ یعنی علامه مجاهد شیخ عبدالحسین امینی رضوان الله علیه مؤلف كتاب جاودانی الغدیر، و محقق بصیر و زاهد بی نظیر شیخ آقا بزرگ طهرانی قدس الله روحه مؤلف كتاب جهانی الذریعه و طبقات اعلام الشیعه مشرف می شدم و از محضر پرفیض آنها استفاده می كردم.
این دو بزرگوار مرا بسیار تشویق می كردند، و روش تحقیق و آشنائی با مصادر را از آنها فراگرفتم، و پس از دیدن كتابخانه های نجف از چند كتابخانه در بغداد و كربلا هم دیدن كردم، و اطلاعات بسیار سودمندی از كتابخانه های عتبات بدست آوردم.
در سال هزار و سیصد و چهل و پنج از طریق كویت عازم مكه و مدینه شدم و در كتابخانه های حرمین شریفین مخصوصا از كتابخانه ی حرم در مكه معظمه و كتابخانه شیخ الاسلام در مدینه منوره اطلاعات فراوانی بدست آوردم و به مصادر تازه ای دست یافتم.
در سال هزار و سیصد و چهل و شش به پاكستان و هندوستان مسافرت كردم و بیش از چهل كتابخانه در شهرهای كراچی، حیدرآباد سند، ملتان، لاهور، راولپندی پیشاور در پاكستان غربی و كتابخانه های داكا در پاكستان شرقی مورد بررسی قرار گرفت.
در هندوستان از شهرهای دهلی، رام پور، اجمیر، علیگر، آكره، لكهنو، بنارس، پتنه، كلكته، مدارس، حیدرآباد دكن، بمبئی و احمدآباد كجرات دیدن كردم و از كتابخانه های بسیار باارزش این شهرها استفاده نمودم و نسخه های متعددی
[ صفحه 8]
را برای عكسبرداری انتخاب كردم و از آنها میكروفیلم تهیه نمودم.
در بازگشت از هند و پاكستان مدت سه ماه نیز در افغانستان اقامت كردم، و در این مدت از شهرها و ولایات كابل، غزنین، قندهار، بغلان، قندز، طالقان، بدخشان، طخارستان، بلخ، بزار شریف، جوزجان، شبرقان، سرپل و هرات دیدن كردم.
در این مدت با علما و دانشمندان درباره موضوع كار خود گفتگو می كردم و از كتابخانه ها و آثار باستانی در شهرهای مختلف دیدن كردم، سفر افغانستان كه خود جزئی از خراسان بزرگ است برای من بسیار سودمند واقع شد و اطلاعات فراوانی بدست آوردم.
در سال هزار و سیصد و پنجاه و سه از طریق مكه معظمه پس از انجام مناسك حج عازم یمن شدم و از شهرهای صنعاء، حدیده، زبید و تعز دیدن كردم و از چند كتابخانه استفاده نمودم، سفر یمن نیز سودمند واقع شد و اطلاعات مفیدی بدست آمد.
از یمن به مصر رفتم و مدتی در كتابخانه های قاهره تحقیق كردم، از آنجا به سوریه رفتم و در كتابخانه ظاهریه به مطالعه پرداختم، و مدتی هم در بیروت بسر بردم، مسافرت یمن و مصر و شام برایم سودمند واقع شد و اطلاعات فراوانی به دست آمد.
در سال هزار و سیصد و پنجاه و پنج عازم اروپا شدم و از كشورهای انگلستان، فرانسه، بلژیك، آلمان دیدن كردم و از كتابخانه های مشهور این كشورها كه دارای ذخائر اسلامی هستند دیدن كردم، و در مراجعت مدتی هم در اسلامبول توقف كرده و از كتابخانه های مشهور این شهر استفاده نمودم.
[ صفحه 9]
در این مدت پانزده سال با تحقیق و تتبع فراوان بیش از چهل هزار فیش برای خراسان گرد آورده ام و در نظر دارم این كتاب بزرگ و مفصل را به دو زبان فارسی و عربی كه مورد استفاده همه مسلمانان قرار گیرد تنظیم كنم، و انشاءالله به یاری خداوند متعال و توجه حضرت رضا (ع)، تنظیم، و چاپ بخش فارسی این كتاب بزودی آغاز می شود.
از آنجا كه هر كسی به خراسان می رود ابتدا به زیارت حضرت رضا (ع) مشرف می شود، حقیر نیز موضوع تاریخ خراسان را ابتداء از امام رضا سلام الله علیه شروع كردم، و امیدوارم از بركت حضرت امام ثامن ضامن بقیه مجلدات كتاب خراسان نیز تنظیم و چاپ شود.
درباره حضرت امام رضا (ع) از صدر اسلام تاكنون چند كتاب اختصاصی تدوین شده است، و در هر یك از اینها مقداری از سخنان آن بزرگوار را گرد آورده اند و ما اینك نام هر یك از آنها را بیان می كنیم تا موضوع كارهای ما روشن شود و روش ما معلوم گردد.
درباره ی حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا علیهماالسلام كتاب ها و رساله ها و مقالات زیادی نوشته شده است، هر نویسنده ای به اندازه استعداد و حوصله خود پیرامون زندگی و شخصیت آن بزرگوار به تحقیق و بررسی پرداخته است.
گروهی زندگی سیاسی و اجتماعی آن بزرگوار را مورد بحث قرار داده و روابط آن حضرت را با خلفای زمانش و حوادثی كه در روزگار آن جناب پیش آمده شرح داده اند، و جماعتی در موضوع امامت و فضائل و مناقب و خصائص و مزایای اخلاقی حضرت رضا (ع) سخن گفته اند.
بعضی هم در اخبار و روایات امام (ع) مخصوصا در مباحثات و مناظرات و احتجاجات آن حضرت با ارباب ادیان و اصحاب مقالات و فرق و فلاسفه و متكلمین
[ صفحه 6]
گفتگو كرده اند و سخنان امام رضا (ع) را شرح و بسط داده اند.
دسته ای دیگر هم در این میان اخبار وارده در طب و خواص خوردنی ها و آشامیدنی ها را كه از حضرت رضا سلام الله علیه رسیده است مورد تحقیق قرار داده اند و فرمایشات آن بزرگوار را تفسیر كرده و خصوصیات آنها را بیان داشته اند.
در اینجا كتابی كه از هر جهت جامع و كامل و حاوی تمام مطالب وارده از حضرت رضا (ع) باشد در دست نبود، و اخبار و روایات وارده از حضرت رضا (ع) در موضوعات مختلف معارف دینی در كتاب ها پراكنده بود و لازم می نمود كه آن اخبار و روایات در یكجا گرد آید و مورد استفاده قرار گیرد.
حقیر كه بیش از پانزده سال است درباره معارف اسلامی خطه خراسان بزرگ به تحقیق و بررسی مشغول هستم و برای دست آوردن منابع و مآخذ در كتابخانه های ایران و كشورهای اسلامی و غیر اسلامی كه دارای كتابهای خطی اسلامی هستند مطالعات خود ادامه می دهم.
از سال هزار و سیصد و چهل هجری شمسی كه فكر تألیف تاریخ خراسان در دوره اسلام برای من پیش آمد و یك نیروی نامرئی از باطن مرا در تألیف این كتاب بزرگ به فعالیت واداشت، از آن تاریخ تا امروز بحمدالله از فعالیت و كوشش دست نكشیده ام.
ابتداء تمام كتابخانه های مشهور ایران را در تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، یزد، همدان، تبریز، و دهها شهر دیگر در استانهای مختلف كشور پهناور ایران مورد بررسی قرار دادم و صدها كتابخانه خصوصی و عمومی را تفحص كردم و یادداشت برداشتم.
در سال هزار و سیصد و چهل و چهار شمسی عازم عتبات عالیات شده و مدتی در
[ صفحه 7]
نجف اشرف مشرف بودم و در كتابخانه های این حوزه بزرگ تشیع تحقیق كرده و از محضر رجال علمی و محققان عالیقدر تجربیات فراوانی اندوختم.
در نجف اشرف هر روز بحضور دو محقق عالیقدر و دو مجاهد بزرگ یعنی علامه مجاهد شیخ عبدالحسین امینی رضوان الله علیه مؤلف كتاب جاودانی الغدیر، و محقق بصیر و زاهد بی نظیر شیخ آقا بزرگ طهرانی قدس الله روحه مؤلف كتاب جهانی الذریعه و طبقات اعلام الشیعه مشرف می شدم و از محضر پرفیض آنها استفاده می كردم.
این دو بزرگوار مرا بسیار تشویق می كردند، و روش تحقیق و آشنائی با مصادر را از آنها فراگرفتم، و پس از دیدن كتابخانه های نجف از چند كتابخانه در بغداد و كربلا هم دیدن كردم، و اطلاعات بسیار سودمندی از كتابخانه های عتبات بدست آوردم.
در سال هزار و سیصد و چهل و پنج از طریق كویت عازم مكه و مدینه شدم و در كتابخانه های حرمین شریفین مخصوصا از كتابخانه ی حرم در مكه معظمه و كتابخانه شیخ الاسلام در مدینه منوره اطلاعات فراوانی بدست آوردم و به مصادر تازه ای دست یافتم.
در سال هزار و سیصد و چهل و شش به پاكستان و هندوستان مسافرت كردم و بیش از چهل كتابخانه در شهرهای كراچی، حیدرآباد سند، ملتان، لاهور، راولپندی پیشاور در پاكستان غربی و كتابخانه های داكا در پاكستان شرقی مورد بررسی قرار گرفت.
در هندوستان از شهرهای دهلی، رام پور، اجمیر، علیگر، آكره، لكهنو، بنارس، پتنه، كلكته، مدارس، حیدرآباد دكن، بمبئی و احمدآباد كجرات دیدن كردم و از كتابخانه های بسیار باارزش این شهرها استفاده نمودم و نسخه های متعددی
[ صفحه 8]
را برای عكسبرداری انتخاب كردم و از آنها میكروفیلم تهیه نمودم.
در بازگشت از هند و پاكستان مدت سه ماه نیز در افغانستان اقامت كردم، و در این مدت از شهرها و ولایات كابل، غزنین، قندهار، بغلان، قندز، طالقان، بدخشان، طخارستان، بلخ، بزار شریف، جوزجان، شبرقان، سرپل و هرات دیدن كردم.
در این مدت با علما و دانشمندان درباره موضوع كار خود گفتگو می كردم و از كتابخانه ها و آثار باستانی در شهرهای مختلف دیدن كردم، سفر افغانستان كه خود جزئی از خراسان بزرگ است برای من بسیار سودمند واقع شد و اطلاعات فراوانی بدست آوردم.
در سال هزار و سیصد و پنجاه و سه از طریق مكه معظمه پس از انجام مناسك حج عازم یمن شدم و از شهرهای صنعاء، حدیده، زبید و تعز دیدن كردم و از چند كتابخانه استفاده نمودم، سفر یمن نیز سودمند واقع شد و اطلاعات مفیدی بدست آمد.
از یمن به مصر رفتم و مدتی در كتابخانه های قاهره تحقیق كردم، از آنجا به سوریه رفتم و در كتابخانه ظاهریه به مطالعه پرداختم، و مدتی هم در بیروت بسر بردم، مسافرت یمن و مصر و شام برایم سودمند واقع شد و اطلاعات فراوانی به دست آمد.
در سال هزار و سیصد و پنجاه و پنج عازم اروپا شدم و از كشورهای انگلستان، فرانسه، بلژیك، آلمان دیدن كردم و از كتابخانه های مشهور این كشورها كه دارای ذخائر اسلامی هستند دیدن كردم، و در مراجعت مدتی هم در اسلامبول توقف كرده و از كتابخانه های مشهور این شهر استفاده نمودم.
[ صفحه 9]
در این مدت پانزده سال با تحقیق و تتبع فراوان بیش از چهل هزار فیش برای خراسان گرد آورده ام و در نظر دارم این كتاب بزرگ و مفصل را به دو زبان فارسی و عربی كه مورد استفاده همه مسلمانان قرار گیرد تنظیم كنم، و انشاءالله به یاری خداوند متعال و توجه حضرت رضا (ع)، تنظیم، و چاپ بخش فارسی این كتاب بزودی آغاز می شود.
از آنجا كه هر كسی به خراسان می رود ابتدا به زیارت حضرت رضا (ع) مشرف می شود، حقیر نیز موضوع تاریخ خراسان را ابتداء از امام رضا سلام الله علیه شروع كردم، و امیدوارم از بركت حضرت امام ثامن ضامن بقیه مجلدات كتاب خراسان نیز تنظیم و چاپ شود.
درباره حضرت امام رضا (ع) از صدر اسلام تاكنون چند كتاب اختصاصی تدوین شده است، و در هر یك از اینها مقداری از سخنان آن بزرگوار را گرد آورده اند و ما اینك نام هر یك از آنها را بیان می كنیم تا موضوع كارهای ما روشن شود و روش ما معلوم گردد.